Σήμερα ακούμε όλο και πιο συχνά για τους digital nomads ή ψηφιακούς νομάδες, οι οποίοι έχουν τη δυνατότητα να εργάζονται από οπουδήποτε θέλουν, λόγω της φύσης του επαγγέλματός τους. Παρόλα αυτά, η ιστορία των νομάδων ξεκινάει χρόνια πριν με την πρώτη αναφορά να γίνεται σε μια νομαδική κοινότητα η οποία δημιουργήθηκε περίπου το 8.500-6.500 π.Χ. στη σημερινή περιοχή της Συρίας, Ιορδανίας, Λίβανο και Ισραήλ.
Οι νομάδες είναι κοινότητες ανθρώπων οι οποίοι ζουν σε διαφορετικές τοποθεσίες και μετακινούνται από το ένα μέρος στο άλλο. Ο τρόπος ζωής των νομάδων σχετίζεται κυρίως με το περιβάλλον, και μερικά παραδείγματα αυτών είναι οι κυνηγοί, οι τροφοσυλλέκτες και οι ποιμένες. Λόγω των κλιματικών αλλαγών και με σκοπό να επιβιώσουν οι ίδιοι αλλά και τα ζώα τους, μετακινούνται σε περιοχές όπου υπάρχει τροφή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα αυτοί οι άνθρωποι να μην έχουν μόνιμη κατοικία.
Οι νομάδες στο Ιράν έχουν ως κύρια ενασχόληση την ύφανση χαλιών, τα γνωστά "νομαδικά χαλιά". Η ενασχόληση των νομάδων με την φύση και η μεγάλη παράδοση που διαθέτουν στο χειροποίητο χαλί κάνει τα νομαδικά χαλιά να ξεχωρίζουν. Συγκεκριμένα, χρησιμοποιούν υψηλής ποιότητας μαλλί και φυτικές βαφές, γεγονός που καθιστά τα νομαδικά χαλιά μοναδικά και ιδιαίτερα ανθεκτικά. Στους χρωματισμούς τους κυριαρχούν έντονα χρώματα, το σκούρο κόκκινο ή μπλε και ως δευτερεύοντα χρώματα το πορτοκαλί, μπεζ και το χρυσό.
Qashqai: Οι δημοφιλέστεροι νομάδες στο Ιράν
Στο νότιο Isfahan και κυρίως γύρω από τις πόλεις Shiraz και Firuzabad στην περιοχή Fars του Ιράν, βρίσκονται οι Qashqai, γνωστοί για τα χειροποίητα χαλιά τους. Όπως αναφέραμε παραπάνω, οι νομάδες μετακινούνται για να βρουν τροφή για τους ίδιους και τα ζώα τους. Έτσι, οι Qashqai μετακινούνται όλο τον χρόνο με σκοπό να βρίσκονται το καλοκαίρι στα βουνά Zagros και τον χειμώνα στον Περσικό κόλπο.
Τα υλικά που χρησιμοποιούνται στα χαλιά τους προέρχονται από τα ζώα τους, όπως άλογα, κατσίκες και πρόβατα, και τα χρώματα των ινών προέρχονται από τη φύση, όπως από λουλούδια και βότανα.
Παρόλο που τα χαλιά των Qashqai έχουν χαμηλή πυκνότητα κόμπων (περίπου 180.000 κόμποι ανά τετραγωνικό μέτρο), είναι ανθεκτικά και συναντούν τα πρότυπα των ποιοτικών χαλιών. Καθώς οι νομάδες αναγκάζονται να μετακινούνται συνεχώς, διαθέτουν λιγότερο χρόνο για την ύφανση των χαλιών και τα σχέδιά τους είναι λιγότερο λεπτομερή. Τέλος, ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτών των χαλιών είναι ο οριζόντιος τρόπος ύφανσής τους. Μόλις ένα μέρος του χαλιού έχει υφανθεί, ο τεχνίτης συνεχίζει την ύφανσή αυτού καθούμενος επάνω στο χαλί.
Άλλες δημοφιλείς νομάδες
Πέρα από τους Qashqai, στην περιοχή της τότε Περσίας συναντάμε πολλές άλλες νομάδες που ασχολούνται κυρίως με την ύφανση χαλιών. Μερικές από αυτές είναι οι Bakhtiari δυτικά του Isfahan και βόρεια οι Loris. Κοντά στα σύνορα μεταξύ Ιράν, Πακιστάν και Αφγανιστάν κατοικούν οι Beluches και βορειοδυτικά του Ιράν βρίσκονται οι Shahsavan. Η όψη των νομαδικών χαλιών διαφέρει πολύ μεταξύ των διαφορετικών νομάδων και δεν υπάρχει ένα συγκεκριμένο σχέδιο ή μοτίβο που τα χαρακτηρίζει. Ας δούμε μερικά από αυτές:
Bakhtiari
Τα χαλιά Bakhtiari έχουν από τα πιο ενδιαφέροντα στυλ μεταξύ των Περσικών χαλιών, λόγω της μαγευτικής ιστορικής κληρονομιάς, εκφράζοντας μια ξεχωριστή αισθητική. Τα χαλιά Bakhtiari είναι από τα λίγα είδη χαιροποίητων χαλιών που περιλαμβάνουν νομαδικά στοιχεία καθώς και αστικά σχέδια. Τέλος, οι υφαντές αυτών των χαλιών είναι φημισμένοι για τις ικανότητές τους να υφαίνουν εκλεπτισμένα μενταγιόν γύρω από το χαλί και σχέδια κήπων τα οποία χαρακτηρίζονται από ενέργεια και ένταση.
Shahsavan
Τα χαλιά Shahsavan είναι αρκετά ασυνήθιστα και έχουν μόλις πρόσφατα αναγνωριστεί ως ξεχωριστό είδος περσικών χαλιών. Τα χαλιά Shahsavan υφαίνονται στην περιοχή της Υπερκαυκασίας, η οποία καλύπτει τις περιοχές της Αρμενίας, Γεωργίας και Αζερμπαϊτζάν, και λόγων των ξεχωριστών επιρροών αυτής της περιοχής, τείνουν να έχουν περισσότερα κοινά με τα Καυκάσια χαλιά παρά τα παραδοσιακά Περσικά χαλιά. Τα μοτίβα που συναντάμε είναι συνήθως γεωμετρικά σχέδια και έντονα χρώματα.
Baluches
Τα χαλιά Baluch είναι ένα ιδιαίτερο φαινόμενο χειροποίητων χαλιών της Μέσης Ανατολής. Αντί να προέρχονται από μια συγκεκριμένη περιοχή, τα χαλιά αντικατοπτρίζουν μοτίβα και στοιχεία από ένα μεγάλο εύρος σχεδίων. Το στυλ που χαρακτηρίζει αυτά τα χαλιά είναι περισσότερο μια συνένωση των Τούρκικων, Περσικών και Καυκάσιων χαλιών. Αυτό συμβαίνει λόγω της περιοχής όπου φτιάχνονται, το Baluchistan, το οποίο δεν είναι πλέον αυτόνομη περιοχή.
Οι νέοι νομάδες
Ένα μεγάλο μέρος της νομαδικής κουλτούρας εξαφανίζεται σιγά σιγά καθώς οι νομάδες τείνουν να εγκαθιδρύονται σε μια περιοχή. Αυτό συμβαίνει διότι έχουν βρει περιοχές με συνθήκες οι οποίες τους επιτρέπουν να μείνουν για περισσότερο καιρό χωρίς να μετακινούνται και έτσι σιγά σιγά μετατρέπονται σε ένα είδος “νομαδικών κατοίκων”.